کاهش ۳۵ درصدی مصرف انرژی با طراحی مناسب ساختمان و فضای شهری
معمولا نگاه به بهینه‌سازی مصرف انرژی عموما به ساختمان و اجزای ساختمان معطوف است ، کما اینکه مبحث ۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان نیز عموما ضابطه‌ای است که پوسته خارجی ، عایق‌های حرارتی ساختمان را مورد توجه قرار می‌دهد .
به گزارش پرتال بازآفرینی شهری ، رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری مرکز تحقیقات می‌گوید : کاهش مصرف انرژی در شهر به مانند ساختمان حائز اهمیت است و با توجه به مطالعاتی که سال‌ها در مرکز با همکاری دانشگاه فنی برلین برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در شهرها انجام گرفته نیازمند تدوین دستورالعمل مشابه مبحث ۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان - صرفه جویی در مصرف انرژی - در حوزه شهر هستیم .
غزال راهب رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی در خصوص اقدامات مرکز برای کاهش مصرف انرژی به ارایه توضیحاتی پرداخت .
راهب با اشاره به اینکه تدوین و بازنگری مقررات ملی و کنترل ساختمان را عموما مرکز بر عهده می گیرد ، گفت : یکی از موضوعاتی که در دستورکار مرکز تحقیقات قرار دارد ، موضوع بهینه سازی مصرف انرژی در شهر است . معمولا نگاه به بهینه‌سازی مصرف انرژی عموما به ساختمان و اجزای ساختمان معطوف است ، کما اینکه مبحث ۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان نیز عموما ضابطه‌ای است که پوسته خارجی ، عایق‌های حرارتی ساختمان را مورد توجه قرار می‌دهد .
رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری ضمن تاکید بر بهینه مصرف کردن انرژی در ساختمان ، طراحی معماری و شکل شهرها را نیز از دیگر الزاماتی دانست که با تدوین ضوابط و مقررات برای آنها همانند ساختمان می‌توان به کاهش مصرف انرژی در شهرها نیز دست یافت .
این مسئول در مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی ، طراحی مناسب معماری و همچنین شهرسازی بر مبنای کاهش مصرف انرژی را در فرم ساختمان‌ها ، نحوه قرارگیری اجزای ساختمان، سطح مناسب بازشوها، جهت‌گیری مناسب ساختمان ، و حتی روش های غیرفعال همچون ایجاد گلخانه در مقابل بازشوها از اقدامات موثر برای کاهش مصرف انرژی در شهرها برشمرد .
به گفته وی، از طریق طراحی مناسب ساختمان‌ها و شهر ، می‌توان حدود ۳۵ درصد به کاهش مصرف انرژی در شهرها دست یافت بدون آنکه هزینه خاصی را ایجاد کرد .
راهب در خصوص طراحی مناسب شهری و اثرات آن در کاهش مصرف انرژی نیز یادآور شد : الگوهای شهری مناسب و توزیع فضاها به همراه دسترسی‌های مناسب در حمل و نقل و کاهش رفت و آمد به شهرها می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی منجر شود . بدین‌معنا با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان سفرهای شهری را کاهش داد و از این طریق نیز میزان مصرف سوخت و انرژی کاهش می‌یابد .
رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری مرکز تحقیقات ادامه داد : اساسا شکل شهر ، منظر شهری ، کریدور هوای شهری ، قرارگیری فضای سبز شهری و گونه‌های گیاهی مناسب می‌تواند میزان افزایش و یا کاهش درجه حرارت شهرها را کنترل کند . بدین‌مفهوم ، ایجاد فضای شهری مناسب دمای شهر را متعادل می‌کند و از طریق کنترل دمای شهر، میزان کارکرد دستگاه‌های تهویه کاهش یافته و مصرف انرژی و سوخت را نیز کاهش می‌دهد .
چاپ راهنمای طراحی‌شهری در مقیاس محله برای بهینه‌سازی مصرف انرژی با همکاری دانشگاه برلین
وی اقدامات مرکز را در این خصوص برشمرد و توضیح داد: در ابتدای دولت یازدهم، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با همکاری دانشکده فنی برلین و شرکت عمران شهرهای جدید، طرحی را تحت عنوان بهینه سازی مصرف انرژی در محله الگویی در شهر جدید هشتگرد در محوطه ای ۳۵ هکتاری مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد.
راهب با اشاره به اینکه ایجاد محله الگوی هشتگرد هیچگاه بعد از بررسی و مطالعه به مرحله اجرایی و عملیاتی نرسید، گفت: برای محله ۳۵ هکتاری هشتگرد الگوی مناسبی طراحی شد و طرح در ۲۰ مجلد به زبان فارسی و انگلیسی به شکل مشترک توسط مرکز تحقیقات و دانشکده فنی دانشگاه برلین چاپ شد و مبنای یکسری از اقدامات آتی مرکز تحقیقات، قرار گرفت. این مجلد تحت عنوان «راهنمای برنامه‌ریزی در طراحی شهری در مقیاس محله برای بهینه‌سازی مصرف انرژی» منتشر شد .
شبیه‌سازی اقلیمی و طراحی الگوهای شهری منطبق با محیط‌زیست
وی اصول موردتوجه در این طرح الگوی مناسب شهری را برشمرد و افزود : در موضوع برنامه‌ریزی و طراحی شهری در این طرح پایلوت تلاش شد تا مدل سکونتگاهی و طراحی شهری مناسب بدون فرسایش خاک و صرفه‌جویی در مصرف انرژی طراحی شود که این طرح بر این مبنا مطالعه و به سمت فرم‌های فشرده الگوی شهری متمایل شد . همچنین در این طرح ، اختلاط افقی و عمودی کاربری ها ، ایجاد فضاهای باز شهری ، جهت گیری مناسب برای ساختمان ها و بافت شهری ، سایه اندازی های مناسب با شبیه سازی های اقلیمی نیز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت .
رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری ادامه داد : از سوی دیگر ، برنامه حمل و نقل جامع برای این محله الگو پیش بینی شد تا بتواند الگوی کاربری مختلط اراضی از طریق پیش‌بینی سیستم‌های مناسب حمل و نقل و دسترسی‌پذیری تا عمق محله‌ها را ایجاد کند . همچنین ، برنامه‌ریزی ترافیک متناسب با شرایط زیست‌محیطی و مدیریت ایمنی حمل و نقل و سایر موضوعات در این بخش موردتوجه قرار گرفت .
به گفته راهب ، بخش دیگری که در این طرح مطالعه شد و مرکز به آن ورود کرد مساله آب و فاضلاب بود . اینکه سیستم پایدار ذخیره آب و فاضلاب هماهنگ با زیرساخت بهینه در سیستم جدید توزیع توسعه یابد. به همین منظور ، الگویی برای جمع‌آوری آب‌های خاکستری خانه ها که در واقع ضایعات آب غیرباکتریایی همچون آب سینک‌های ظرفشویی و ماشین های لباسشویی است و قابلیت تصفیه فیزیکی و استفاده در آبیاری ها را دارد ، پیش بینی شد .
وی پیش بینی و طراحی الگوی معماری منظر را از دیگر مواردی برشمرد که در مطالعه طرح کلی موردتوجه قرار گرفت و خاطرنشان کرد : تلاش شد تا با استفاده از نرم افزارها ، مدل اقلیمی برای تحلیل عملکرد اقلیم در مجموعه مسکونی و ساختمان ها طراحی شود و تاثیرات آن در کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها و فضای شهری سنجیده شود . در این مطالعه اینکه چه حجم فضای سبز در کجا ، با چه گونه گیاهی در مدل های اقلیمی مورد توجه قرار گرفت و الگوی بهینه انتخاب شد .
راهب تصریح کرد : در نهایت مدیریت انرژی در سطح محله نیز ارزیابی شد . با توجه به اینکه معمولا در ایران مدیریت انرژی در مقیاس ساختمان و تک بنا مورد توجه قرار می گیرد ، مرکز با همکاری دانشگاه برلین تلاش کرد تا در این طرح پایلوت ، مطابق با رویکرد کشورهای پیشرفته ، تولید و مدیریت مصرف انرژی را به شکل متمرکز در سطح محلات مورد سنجش قرار دهد و بدین منظور نیز پیشنهاداتی ارائه شد .
ضرورت ارزیابی و سنجش اثرات زیست‌محیطی در طرح‌های توسعه و عمران
رییس پژوهشکده شهرسازی و معماری مرکز تحقیقات از رایزنی‌های چندین ساله مرکز تحقیقات با معاونت معماری و شهرسازی برای تهیه و تدوین دستورالعمل‌های بهینه سازی مصرف انرژی در مقیاس شهر مشابه دستورالعمل‌های کاهش مصرف انرژی در ساختمان - مبحث ۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان - خبر داد . با توجه به مطالعاتی که انجام شده است ، ضرورت داد تا اثرات زیست‌محیطی در طرح‌های تفصیلی سنجیده شود . کمتر در طرح‌های توسعه وعمران شهری به موضوعات ارزیابی زیست محیطی ورود شده است . پیرو لزوم ارزیابی اثرات زیست‌محیطی در سطح کلان مطالعات شهری ، نیاز است تا ساختار ارزیابی در چارچوب هدفگذاری ایجاد ، شناخت بستر ، تعیین محدوده‌ها و دسته‌بندی موضوعی طرح‌های تفصیلی ، غربالگری انجام شود . بدین منظور به دستورالعمل‌هایی در این خصوص نیاز است .
در مطالعاتی که پیش‌تر با همکاری دانشکده فنی دانشگاه برلین انجام شد، و هم اکنون نیز در دستور کار مرکز قرار دارد ، تلاش می‌کنیم تا موضوع ارزیابی زیست‌محیطی را به عنوان شاخص تاثیرگذار به طرح‌های توسعه و عمران شهری وارد کنیم .