سکونت ۲۰ میلیون نفر در ٦٧ درصد مساحت سرزمینى با خطر بالاى زلزله

به گزارش پرتال بازآفرینی شهری ، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازى ، گفت : حدود ٢٠ میلیون نفر جمعیت کشور در ٦٧ درصد مساحت سرزمینى با خطر بالاى زلزله ساکن هستند .

خطر زلزله در گستره ایران‌زمین ، خطری محتمل است . بدین‌معنا در نقشه پهنه‌بندی خطر زلزله که ضمیمه آئین‌نامه ۲۸۰۰ است ، سرزمین ایران به چهار پهنه با خطر بسیار بالا ، خطر بالا ، متوسط و پائین تقسیم شده است . نقشه پهنه‌بندی خطر زلزله ایران ، نقشه بسیار مهم در طراحی ساختمان بوده و دارای اعتبار بالایی است . تجربه زلزله های متعدد رخ داده در فلات ایران نشان داده است که ساختمان‌های بنا شده بر مبنای آئین‌نامه ، آزمون موفقی داشته‌اند و مسلم است که به مرور زمان نیز این نقشه و محتوای آئین‌نامه ، تدقیق و تکمیل‌تر می‌شود .

علی بیت‌اللهی در همین ارتباط افزود : بر مبنای زون‌بندی نقشه خطر زلزله آئین‌نامه ۲۸۰۰ (آئین‌نامه ساخت‌وساز مقاوم در برابر زلزله در ایران) ، حدود ۶۷ درصد از مساحت سرزمینی ایران ، در زون با خطر بالا و نزدیک به ۹ درصد مساحت کشور را پهنه با خطر بسیار بالای زلزله در برمی‌گیرد . از این میان تنها ۴.۵ درصد سرزمین ما ، در پهنه با خطر کم واقع شده که بیشتر آن نیز مناطق کویری و فاقد جمعیت و آبادانی و یا بسیار تنک جمعیتی است .

در معرض خطر قرارگیری سکونتگاه‌ها

بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ جمعیت ایران حدود ۸۰ میلیون نفر اعلام شده که از این میزان ٥٩ میلیون و ١٤٦ هزار و ٨٤٧ نفر در مناطق شهری و  ٢٠ میلیون و ٧٣٠ هزار و ٦٢٥ نفر در مناطق روستائی زندگی می کنند . مساحت ایران زمین نیز یک میلیون و ٦٤٨ هزار کیلومتر مربع اعلام شده است.  تعداد شهرها بالغ بر ۱۲۴۰ و تعداد آبادی های بالای ۴ نفر بر اساس آمار ۱۳۹۵، حدود ۵۳۰۲۴ پارچه است . جمعیت ۸۰ میلیونی ایران بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران، در ٢٢ میلیون و ٥٥٤ هزار و ٥٩١ واحد مسکونی سکنی گزیده اند که از این تعداد ، ۱۲ میلیون و ٩٨١ هزار و ٩١٩ واحد از تیپ ساختمانی اسکلت دار و مابقی در حدود ۹ میلیون و ٦١٨ هزار و ٦١١ واحد مسکونی از نوع فاقد اسکلت و بطور کلی فاقد استحکام لازم در برابر زلزله است .

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازى توضیح داد : در نگاه کلی با تقسیم جمعیت بر تعداد واحد مسکونی بطور میانگین به عدد ۳.۵۲ نفر در واحد مسکونی می‌رسیم که بر همین اساس می‌توان گفت حداقل جمعیت ساکن در واحدهای فاقد اسکلت در کشور ، حدود ۳۴ میلیون نفر است . این اعداد بخودی خود گویای ریسک بالای زلزله در ایران است و ضرورت اقدامات بهسازی را آشکار بیان می‌کند . شاید بتوان گفت که اگر طرح‌های روستائی و طرح بازآفرینی کشور به یک امر مستمر مبدل شود، امکان تحول جدی در میزان ریسک لرزه‌ای کشور فراهم آید .

بیت اللهى یادآور شد : ۲۰۰ شهر از شهرهای ایران در زون با خطر بسیار بالای زلزله واقع شده‌اند که کلانشهرهایی مانند تهران ، تبریز و کرج از جمله آنها هستند . همچنین ۸۰۳ شهر نیز در پهنه با خطر بالای زلزله واقعند که معرف در معرض قرارگیری بالای جمعیتی ایران در برابر زلزله هستند و تنها ۱۱ شهر در زون با خطر زلزله کم قرار گرفته‌اند . از میان ۵۳۰۲۴ آبادی تنها ۴۲۵ آبادی در محدوده خطر کم واقع هستند ،  ۵۹۳۱ آبادی در زون با خطر بسیار بالا و ۳۹۶۲۴ آبادی نیز در پهنه با خطر بالای زلزله پخش شده‌اند .  

به گفته عضو هیات علمى مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازى ، تعداد کل جمعیت شهری واقع در زون با خطر بسیار بالا ، حدود ۱۹میلیون و ٢٥٥ هزار نفر و در زون با خطر زلزله بالا جمعیت شهری حدود ۳۰ میلیون نفر است . جمعیت روستائی ساکن در زون با خطر بسیار بالا حدود دو میلیون و ۷۵۸ هزار نفر و در پهنه با خطر بالای زلزله حدود ۱۴ میلیون و ۷۲۶ هزار نفر است . بطور کلی از میان حدود جمعیتی ۸۰ میلیونی ایران (آمار ۱۳۹۵) ، حدود ۶۶ میلیون و ۷۳۹ هزار نفر در پهنه‌های با خطر بسیار بالا و بالای زلزله زندگی می‌کنند .  

نکته قابل توجه در پراکنش جمعیتی بر روی پهنه های خطر زلزله ایران، این است که هر چند زون با خطر بسیار بالای زلزله مساحتی نزدیک به ۹ درصد مساحت سرزمینی ایران را داراست اما درصد جمعیت واقع دراین زون ۲۷ درصد جمعیت کل کشور است .

خطرپذیری لرزه ای ایران در نگاه کلان

به گفته بیت اللهى ، بر مبنای آمار مرکز آمار ، ۱۳۹۵، در مراکز جمعیتی شهری کشور، بیش از ۶ میلیون واحد مسکونی در زون خطر بسیار بالا قرار دارد که از آن میان حدود یک میلیون واحد مسکونی فاقد اسکلت است . همچنین نسبت ساختمان های با اسکلت فولادی به بتنی ۳ به ۲ است (در زون با خطر بسیار بالای زلزله) . حدود ٨ میلیون و ٦٠٠ هزار واحد مسکونی نیز بر پایه همان آمار  در زون با خطر بالای زلزله قرار دارد که سه میلیون و ۸۰۰ هزار واحد مسکونی از آن میان، فاقد اسکلت است. چنین ساختمان‌هایی معمولا در برابر زلزله فاقد مقاومت لازم بوده و خسارت و تخریب بیشتری در آنها رخ می‌دهد .  

بطور کلی در زون های خطر بسیار بالا و بالا بر اساس نقشه پهنه بندی خطر زلزله آئین نامه ۲۸۰۰ و آمار مرکز آمار ایران ، نزدیک به ۴ میلیون و ٨٤٠ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت قرار دارد که اگر بطور متوسط سرانه خانوار ساکن در واحدهای مسکونی را حدود ۳ نفر در نظر بگیریم جمعیت ساکن در چنین واحدهای فاقد استحکام لازم در برابر زلزله ، به مرز ۱۵ میلیون نفر می‌رسد که به وضوح معرف میزان ریسک لرزه ای جمعیتی در کشور است .