گودبرداری‌های عمیق ، تغییر مسیر قنات‌ها و حفاری‌های مترو دلیل فروریزش‌های پایتخت
هم‌اکنون ۵۱ هزار میله چاه قنات شناسایی شده و پیش‌بینی می‌شود که تعداد بیشتری نیز باشد که هنوز شناسایی نشده‌اند . اغلب رشته قنات‌ها از شمال به جنوب پایتخت بوده و تا حوالی کهریزک در جنوب تهران و شهر ری ادامه دارند . هدف از حفاری قنات‌ها در تاریخ پایتخت و دیگر شهرها ، آب‌رسانی به باغات و مزارع بوده که امروزه بخش عمده‌ای از آنها به دلیل ساختمان‌سازی رها شده که ضرورت دارد تعیین تکلیف شوند و حفاظت از آنها انجام شود .
به گزارش پرتال بازآفرینی شهری ، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی گودبرداری‌های عمیق ، تغییر مسیر قنات‌ها و حفاری‌های مترو را دلیل فروریزش‌های پایتخت ، برشمرد و بر تدوین ضوابط حفاری مترو و تونل‌های محیط شهری و همچنین صیانت از قنات‌ها توسط شهرداری تاکید کرد .
علی بیت‌اللهی در خصوص مطالعه‌ای که به تازگی توسط مرکز تحقیقات پیرامون پدیده فروریزش در تهران با هدف ارتقای ایمنی شهری و مقابله با فروریزش‌های آتی انجام شده است ، گفت : با وقوع فروریزش‌های متعدد به ویژه در سال‌های ۹۵ و ۹۶ در منطقه شهران ، خیابان پیامبر ، خیابان مولوی ، اطراف بیمارستان اکبرآبادی در سه راه خیام ، مطالعه و بررسی دلایل و تدوین راهکارهای پیشگیری با پدیده فروریزش توسط وزارت راه و شهرسازی و شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران به مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی واگذار شد . مطالعات و ارزیابی‌های مرکز، هم‌اکنون نهایی شده و با راهکارهای موجود به وزارتخانه ارایه شده است .
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی در بیان دلایل فروریزش‌ها در تهران به سه عاملِ وجود قنات‌ها و تغییر مسیر آنها توسط گودبرداری‌ها و ساخت‌وسازها ، حفاری‌های مترو و گودبرداری‌های عمیق و عدم توجه به مسیر قنات‌ها اشاره کرد و توضیح داد : در پدیده فروریزش ، وجود قنات‌های تهران و عدم توجه به مسیر آنها در ساخت‌و‌ساز یکی از عوامل است . تاکنون طول قنات‌های شناسایی شده با عکس‌های هوایی ۵۵۰ کیلومتر بوده و پیش‌بینی می‌شود که ۶۵۰ کیلومتر دیگر نیز از قنات‌ها نیز در پایتخت وجود داشته باشند که به علت پوشش‌های ساختمانی امکان شناسایی آنها میسر نشد .
بیت‌اللهی یادآور شد : هم‌اکنون ۵۱ هزار میله چاه قنات شناسایی شده و پیش‌بینی می‌شود که تعداد بیشتری نیز باشد که هنوز شناسایی نشده‌اند . اغلب رشته قنات‌ها از شمال به جنوب پایتخت بوده و تا حوالی کهریزک در جنوب تهران و شهر ری ادامه دارند . هدف از حفاری قنات‌ها در تاریخ پایتخت و دیگر شهرها ، آب‌رسانی به باغات و مزارع بوده که امروزه بخش عمده‌ای از آنها به دلیل ساختمان‌سازی رها شده که ضرورت دارد تعیین تکلیف شوند و حفاظت از آنها انجام شود .
به گفته وی ، مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی در این خصوص پیشنهاد کرده است تا شهرداری تهران با توجه به اینکه از آب قنات ها برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند ، عهده‌دار این مسئولیت شود . عامل دیگر در فروریزش‌های پایتخت ، حفاری‌های مترو بود که این مورد به ویژه در شهران و دیگر مناطق بر اساس ارزیابی‌ها اثبات شد . در آتش‌سوزی سال‌های گذشته شهران ، عدم استحکام جدار جانبی مترو سبب فروریزش و شکستن لوله‌های گاز و سپس آتش‌سوزی مهیب شد .
ضوابط حفاری مترو و تونل‌های محیط‌های شهری تدوین شود
بیت‌اللهی تصریح کرد : ضوابط حفاری مترو و تونل در محیط های شهری هم اکنون وجود ندارد که ضرورت دارد تا این ضوابط تدوین شود . موضوع دیگر در ارتباط با فروریزش‌ها ، گودبرداری‌های عمیق در تهران است . گاهی عمق گودبرداری‌ها در تهران بیش از ۷۰ متر می رسد که در این دسته از گودبردای‌ها ، عموما ساختمان‌های بلند و برج احداث می‌شود .
بیت‌اللهی یادآور شد : با گودبرداری‌های عمیق که عمدتا برای احداث ساختمان‌های بلند برای تامین پارکینگ طبقات انجام می‌شود ، رگه‌های آب و قنات‌ها قطع شده و دور آنها دیوار جانبی حائل ایجاد می‌شود تا کارگاه‌ها از شر آبی که از زیرزمین در جریان است رها شوند . در واقع در ساخت و ساز بدون توجه به مهندسی ، تنها برای سرعت دادن به کار این تمهیدات سراسر اشتباه انجام می‌شود . با اینکار در عمل جریان آب متوقف نمی‌شود بلکه در پشت ساختمان بلندی که احداث می‌شود جمع شده و به مرور راه خود را پیدا می‌کند . این آب‌های رها شده به دلیل قدرت حمل مواد و سرعت فراوانی که دارند باعث شستن خاک شده و حفره‌هایی را در سطح زمین ایجاد می‌کنند . این حفره‌ها ، آرام آرام بر اثر ارتعاشات محیطی ریزش می‌کنند و به سطح زمین که می‌رسند کلپس می‌کنند و ناگهانی فروریزش زمین رخ می‌دهد .
بیت‌اللهی توضیح داد : گودبرداری‌های عمیق از دیگر عوامل فروریزش زمین در شهر تهران و سایر مناطق هستند . مرکز تحقیقات پیشنهاد داده است تا حتما رگه‌های آب که قطع می‌شوند به شکل سیفونی و یا لوله‌های U شکل ، در ادامه به سمت مسیر خود هدایت شود . این کارها می‌تواند خطر فروریزش را کاهش دهد که با توجه به پشتیبانی و حمایت های وزیر راه و شهرسازی امید است پینشهادهای مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی به شکل مصوبه لازم‌الاجرا در بیاید و به دستگاه ها اجرایی ابلاغ شود .
