با آمایش سرزمین می‌توان تهدیدی به نام حاشیه‌نشینی را به فرصت تبدیل کرد
با آمایش سرزمین می‌توان تهدیدی به نام حاشیه‌نشینی را به فرصت تبدیل کرد و با توجه به اینکه ۸۰ درصد این مناطق مستعد بارگذاری مناسب و تنظیم مجدد هستند ، بدون اینکه به مساحت شهرها اضافه شود ، می‌توان از آن برای اسکان جمعیت بهره جست .
به گزارش پرتال بازآفرینی شهری ، مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت : ریشه اصلی شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی به آمایش سرزمین برمی‌گردد یعنی آمایش سرزمین به گونه‌ای بوده که فضای سرمایه‌گذاری را قطبی کرده و توزیع متوازن و مناسبی در شهرهای کشور ایجاد نشده است .
محمد آئینی با اشاره به تحولات در نگاه و برخورد با پدیده‌ای به نام سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران ، گفت : در گذشته نگاه‌های متفاوتی در خصوص پذیریش یا عدم پذیرش سکونتگاه‌های غیررسمی وجود داشت اما بعد از تصویب سند ملی بهسازی و نوسازی بافت‌های ناکارآمد شهری در سال ۱۳۸۲ ، جمهوری اسلامی ایران، موضع خودش در قبال سکونتگاه‌های غیررسمی را مشخص کرده است . قبل از آن برخی مخالف ارایه خدمات به ساکنان بافت‌های فرسوده بودند اما اکنون از این موضوع عبور کرده‌ایم و سیاست ساماندهی سکونتگاه‌های رسمی در دستور کار نظام قرار دارد .
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه سیاست ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی حول دو محور اصلی انجام می‌شود ، در این باره توضیح داد : سکونتگاه‌هایی را که به لحاظ زیست محیطی و کالبدی قابلیت سکونت ندارند ، باید جابه‌جا کرد یا نسبت به رفع معضلی که آن‌ها را غیر قابل سکونت کرده است ، اقدام شود . بر اساس برآوردهای انجام شده ، حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از سطح سکونتگاه‌های غیررسمی از این جنس هستند . ۸۰ تا ۸۵ درصد باقی‌مانده نیز سکونتگاه‌هایی هستند که هر چند خارج از چهارچوب برنامه‌ریزی شهری و طرح‌های مصوب شهری ساخته شده‌اند ، اما امکان سکونت در آنجا وجود دارد و با ساماندهی ، بهسازی و نوسازی می‌توان شرایط مناسب سکونت را ایجاد کرد .
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار نیز با بیان اینکه ساماندهی و بهسازی خود دارای وجوه مختلفی است ، اظهار کرد : بخشی از کار ساماندهی شامل ارایه خدمات زیربنایی و روبنایی به این بافت‌ها می‌شود و در واقع هدف این است تا کیفیت زندگی این محلات به سطح متوسط همان شهر مورد نظر برسد . سیاست بعدی پیشگیری از گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی است و باید با اتخاذ تدابیر سخت و نرم مانع از توسعه این نوع از سکونتگاه‌ها شد .
تاکید بر اهمیت پیشنگری
آئینی رویکرد دیگر را «پیشنگری» از شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در آینده برشمرد و گفت : این امر با استفاده از ابزارهای آینده پژوهی محقق می‌شود . می‌توان گفت در دو رویکرد قبلی عملکردهای قابل توجه اما قابل نقد وجود دارد اما در بحث پیشنگری عملکرد مشخصی وجود ندارد . دستگاه‌های پژوهشی می‌توانند با استفاده از ابزارهای آینده‌پژوهی پیش‌بینی کنند که روند جریان‌های جمعیتی و مهاجرت‌های بعدی به کدام سمت خواهد بود یا محل شکل‌گیری سکونتگاه غیررسمی بعدی کجاست که این امر تاکنون محقق نشده است . امیدوارم که مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری این کار را در اولویت‌های خود قرار داده و با این اقدام چراغی برای توسعه کشور روشن شود .
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان اینکه هر چند شرکت بازآفرینی شهری ایران متولی رسیدگی به بافت‌های ناکارآمد شهری است، اظهار کرد: اما واقعیت این است که شکل‌گیری این بافت‌ها دلایل مختلف فرابخشی و درون‌بخشی دارد . این دو بیماری شهری یعنی سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های فرسوده معلول موضوعاتی دیگری هستند که درمان آن به تنهایی از عهده شرکت ما برنمی‌آید . در گذشته بستری قانونی برای شهرسازی و مسکن در استطاعت برای گروه‌های کم درآمد وجود نداشته و در نتیجه مردم خود به تهیه مسکن روی آوردند که نتیجه آن شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی بود .
وی با بیان اینکه دلایل فرابخشی این امر به کاهش سرانه تولید ناخالص ملی برمی‌گردد ، گفت : کاهش سرانه تولید ناخالص ملی و نیز توزیع نامناسب ثروت باعث تشدید شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی می‌شود، متاسفانه اکنون فاصله معناداری بین دهک‌های ۱ و ۲ با دهک‌های ۹ و ۱۰ وجود دارد و حتی توزیع منابع در شرق و غرب کشور نیز متفاوت است . این بدان معناست که برنامه‌های اقتصادی کلان کشور به گونه‌ای رقم خورده است که در فضای شهری با این دو چالش اصلی مواجه شده‌ایم و می‌توان گفت ریشه اصلی شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی به آمایش سرزمین برمی‌گردد یعنی آمایش سرزمین به گونه‌ای بوده است که فضای سرمایه‌گذاری را قطبی کرده و توزیع متوازن و مناسبی در شهرهای کشور ایجاد نشده که نتیجه آن مهاجرت گسترده به کلانشهرها بوده است .
مهاجرت ساکنان خطه زاگرس به مرکز و پیرامون پایتخت
آئینی با اشاره به اینکه مهاجرت عمدتا از روستاها به شهرهای کوچک و از شهرهای کوچک به کلانشهرها صورت می‌گیرد ، عنوان کرد : در حال حاضر ۷۰ درصد مهاجرت‌ها از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ است و بیشترین مهاجران ، ساکنان خطه زاگرس هستند که به سمت مرکز کشور یا تهران مهاجرت می‌کنند و این عدم تعادل منطقه‌ای را می‌توان در بخش‌های دیگر کشور نیز مشاهده کرد . چنانچه برنامه آمایشی متناسب با مزیت‌های مناطق وجود داشت، کمتر شاهد مهاجرت به شهرها می‌بودیم.
وی افزود : با آمایش سرزمین می‌توان تهدیدی به نام حاشیه‌نشینی را به فرصت تبدیل کرد و با توجه به اینکه ۸۰ درصد این مناطق مستعد بارگذاری مناسب و تنظیم مجدد هستند ، بدون اینکه به مساحت شهرها اضافه شود ، می‌توان از آن برای اسکان جمعیت بهره جست .
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران همچنین با یادآوری اینکه امروز نظام با تمام توان به ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی ورود پیدا کرده و یک ستاد ملی برای امر تشکیل شده است ، اظهار کرد : اکنون علی‌رغم تنگناهای بودجه‌ای که در کشور وجود دارد ، بیش از ۸ هزار پروژه در ۲۰۲۰ محله یا اجرا شده یا در دست اجراست و شرکت بازآفرینی شهری ایران بیش از ۵۳۰ پروژه در دست اقدام دارد .
معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه با پدیده‌ای به نام عدم تعادل منطقه‌ای مواجه هستیم ، عنوان کرد : مهاجرت چه با دید مثبت و چه با دید منفی به آن نگاه کنیم ، منجر به ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی شده است . از سوی دیگر فرآیند مهاجرت نیز تغییر کرده است ؛ در دهه ۸۰ بیشتر مهاجرت‌ها از روستا به شهرها بود اما اکنون ۶۰ درصد مهاجرت از شهرهای کوچک به پیرامون شهرهای بزرگ است و این امر باعث شده تا در سیستم زیست‌پذیری شهرها اخلال ایجاد شود .
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با بیان اینکه در شهرهایی مانند تهران ، اصفهان ، تبریز و شیراز بیش از ۶۰ درصد جمعیت استان در مرکز استان سکونت دارند ، گفت : استان تهران نیز به تنهایی ۲۰ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده و ۲۵ درصد سرمایه‌ها و تولید ناخالص داخلی متعلق به این استان است که این موضوع با شاخص‌های عدالت و حتی امنیتی سازگاری ندارد . رسیدگی به این عدم تعادل منطقه‌ای از توان و کنترل مدیریت شهری خارج است و لازم است نظامی برای اسکان جمعیت، فراتر از توان و قلمرو مدیریت‌ها شکل گیرد که این موضوع را در آمایش سرزمین جست‌وجو می‌کنیم . آمایش سرزمین همچنین می‌تواند چهارچوب‌های اجرای کار را مشخص کند .
آئینی با یادآوری اینکه پیشگیری و پیشنگری دو عامل بسیار مهم در شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی به شمار می‌روند، گفت : باید دوراندیشی و آینده‌پژوهی در نظام برنامه‌ریزی فضایی یا آمایش سرزمین مورد توجه بیشتری قرار گیرد و در سندی که اخیرا مورد تجدید نظر قرار گرفته و به دولت ارائه شده است، این موارد به روز شده است و قطعا بدون تعامل با همه دستگاه‌ها نمی‌توان کاری از پیش برد .
