به گزارش پرتال بازآفرینی شهری ، در نشست تخصصی «برنامهریزی و بازآفرینی شهری پس از سانحه» که با همکاری شرکت بازآفرینی شهری ایران و برنامه اسکان بشر ملل متحد (هبیتات) برگزار شد ، پنج چالش اساسی در مسیر بازآفرینی پس از وقوع سوانح طبیعی یا انسانی شناسایی و بررسی شد . صاحبنظران این حوزه تاکید کردند که شناسایی و مدیریت این چالشها ، گام بنیادی برای تحقق شهری تابآور ، مشارکتپذیر و پایدار است .
مجید روستا عضو هیات مدیره و راهبر فنی و نظارت شرکت بازآفرینی در این نشست ضمن تشریح فرایند بازآفرینی پس از سانحه گفت : بازآفرینی پس از سانحه صرفا به معنای بازسازی سازهها و کالبد شهر نیست ، بلکه فرآیندی پیچیده و چند بعدی است که باید به بازگرداندن زندگی ، کرامت انسانی ، عدالت اجتماعی و امنیت به مناطق آسیبدیده منجر شود .
وی با بیان این که بازآفرینی پس از سانحه، مجموعهای از اقدامات است که با هدف بازگرداندن وضعیت عادی به مناطق آسیبدیده و بهبود شرایط زیستی ، اجتماعی و اقتصادی در آنها انجام میشود ، تصریح کرد : در بسیاری از کشورها ، سوانح طبیعی بهعنوان فرصتی برای بازاندیشی در نظام برنامهریزی شهری تلقی میشوند . از این منظر ، بازآفرینی نهتنها به احیای فیزیکی بلکه به نوسازی معنوی ، اجتماعی ، اقتصادی و نهادی شهرها میپردازد .
روستا با اشاره به این که این فرآیند در چهار مرحله کلیدی شامل بازسازی فیزیکی ، بازسازی اجتماعی ، بازسازی اقتصادی و بازسازی ذهنی دنبال میشود که در نهایت منجر به ارتقای تابآوری شهری خواهد شد ، توضیح داد : نخست ، ارزیابی و تحلیل اولیه خسارات است که طی آن ابعاد فیزیکی ، اجتماعی و اقتصادی آسیبها بهصورت دقیق بررسی و نیازهای فوری و بلندمدت مردم و نهادها شناسایی میشود . مرحله دوم ، برنامهریزی اضطراری و اسکان موقت است که در آن تامین خدمات اولیه نظیر آب ، برق ، غذا و درمان در کنار ایجاد شرایط مناسب برای اسکان موقت مدنظر قرار میگیرد ، بهگونهای که انسجام اجتماعی حفظ و از مهاجرتهای اجباری جلوگیری شود .
وی ادامه داد : در مرحله سوم ، بازسازی میانمدت با نگاه اصلاحی دنبال میشود که تمرکز آن بر نوسازی زیرساختها و ساختمانها ، رفع ضعفهای ساختاری گذشته ، بازسازی بافتهای فرسوده و افزایش تابآوری شهری است . در مرحله چهارم نیز ، بازآفرینی بلندمدت و نهادینهسازی تابآوری در دستور کار قرار میگیرد که شامل طراحی شهری پایدار ، توسعه اجتماعی و اقتصادی ، تقویت مشارکت مردم و احیای هویت فرهنگی و اجتماعی شهرهاست .
روستا تصریح کرد : تابآوری شهری تنها با نگاه کالبدی محقق نمیشود ، بلکه ابعاد گستردهای نظیر حکمروایی شهری ، پایداری محیط مصنوع ، پویاییهای اجتماعی و جریانهای متابولیکی باید در نظر گرفته شود .
وی در ادامه ، مهمترین سیاستهای بازآفرینی در مسیر تابآوری شهری را چنین برشمرد : پیشگیری از گسترش بافتهای نابسامان شهری ، بهبود وضعیت اجتماعی ساکنان ، ایجاد فرصتهای درآمدزایی ، ارتقای کیفیت زندگی ، مشارکت نهادهای محلی و حفاظت از میراث فرهنگی و ترویج سبک زندگی پایدار .
پنج چالش اصلی در بازآفرینی پس از سانحه
روستا در ادامه به پنج چالش اساسی در مسیر بازآفرینی پس از سانحه اشاره کرد و گفت : گسست اجتماعی ناشی از جابهجایی جمعیت در فرآیند اسکان موقت یا بازسازی زمانبر که موجب فروپاشی شبکههای اجتماعی و بیاعتمادی میشود اولین چالش پیش رو است . از اینرو ، طراحی برنامههای اسکان موقت باید با حفظ انسجام اجتماعی و حمایتهای روانی همراه باشد .
وی افزود: دومین چالش، فراموشی هویت محلههاست که به دلیل تمرکز صرف بر ساختوساز سریع بدون توجه به ارزشهای تاریخی و فرهنگی روی می دهد. علاوه بر این نفوذ سوداگرایانه بخش خصوصی در غیاب نظارت کافی و مدیریت یکپارچه ، کمبود منابع مالی و ناتوانی سیستمهای مدیریتی در پاسخگویی موثر و فقدان اسناد فرادستی جامع برای هدایت اصولی بازآفرینی در دوران پس از بحران از دیگر چالشهای کلیدی پیش روی بازآفرینی بعد از حادثه محسوب می شوند .
این عضو هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران در ادامه خواستار تدوین چارچوبهای نظارتی و اولویتدهی به مسکن اجتماعی شد تا از تجاریسازی نامتوازن و طرد ساکنان بومی جلوگیری شود .
وی همچنین کمبود منابع مالی ، ضعف در مدیریت و نبود برنامهریزی جامع را از عوامل کندی روند بازآفرینی دانست و پیشنهاد کرد با ایجاد صندوقهای مالی بحران و ارتقای ظرفیتهای نهادی، این مشکلات برطرف شود . به گفته او تدوین اسناد ملی و نقشه راهی هماهنگ در سطح کشور باعث می شود ، مسیر بازآفرینی با انسجام و اثربخشی بیشتری دنبال شود .
روستا افزود : بازآفرینی شهری پس از سانحه، هرچند میتواند فرصتی برای بازسازی و بهبود باشد ، اما بدون برنامهریزی دقیق و نگاه انسانی ، ممکن است منجر به آسیبهای جدی اجتماعی و کالبدی شود . از این رو ، شناخت و مدیریت چالشها ، پیشنیاز تحقق شهری پایدار و تابآور است .
وی با اشاره به این که بازآفرینی پس از سانحه انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر برای احیای سرمایه اجتماعی، اعتماد عمومی و کیفیت زندگی در شهرها به شمار می رود ، اظهار کرد : ما باید از دل بحران ، فرصت بسازیم و آیندهای بهتر ، ایمنتر و انسانیتر را رقم بزنیم . این مسیر جز با همافزایی نهادهای دولتی ، همراهی مردم و تقویت رویکردهای مشارکتی ممکن نخواهد بود .
تجربه بینالمللی در بازآفرینی پس از سانحه
در ادامه این نشست ، «توموکو شاو» عضو انجمن برنامهریزان شهری و منطقهای ژاپن ، از طریق وبینار به ارایه تجربیات و راهکارهای بینالمللی در حوزه بازآفرینی پس از سوانح پرداخت . او بر اهمیت ارزیابی آمادگی برای بازیابی ، تقویت ظرفیت نهادی و انسانی و توسعه نوآوریها و مشارکتهای چندجانبه تاکید کرد .
شاو همچنین به ابزارهای عملی مانند راهنماها، کارگاههای اجتماعی و مدلهای مشارکتی اشاره کرد که میتواند مسیر بازآفرینی را هدفمند و اثربخش کند .
گفتنی است ، همایش تخصصی «برنامهریزی و بازآفرینی شهری پس از سانحه» که با همکاری برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (هبیتات) و با حضور مدیران کل راه و شهرسازی استانها، کارشناسان مدیریت بحران و متخصصان حوزه شهری و فعالان مدنی برگزار شد ، فرصتی مغتنم برای تبادل دانش و تجربه در راستای دستیابی به شهری تابآور ، انسانی و مقاوم در برابر بحرانها فراهم آورد .
