به گزارش پرتال بازآفرینی شهری و به قلم حمیدرضا صادقی دکتری مدیریت دولتی و کارشناس مناطق آزاد ، جزیره قشم ، بهعنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس و یکی از مهمترین مناطق آزاد کشور ، از ظرفیتهای طبیعی ، فرهنگی و مردمشناختی منحصربهفردی برخوردار است . در سالهای اخیر ، تغییر الگوهای گردشگری جهانی و افزایش تقاضا برای تجربههای بومی و فرهنگی ، نگاهها را بیش از پیش به سمت اقتصاد خلاق معطوف کرده است ؛ رویکردی که میتواند مسیر تازهای برای توسعه پایدار کسبوکارهای خانگی و صنایع دستی در این منطقه بگشاید .
صنایع دستی ؛ قلب تپنده اقتصاد خانگی قشم
صنایع دستی قشم ، که عمدتاً توسط زنان و در قالب کارگاههای خانگی تولید میشود ، نقشی فراتر از یک فعالیت اقتصادی ساده دارد . این محصولات ، حامل هویت فرهنگی ، مهارتهای بومی و سبک زندگی مردم جزیرهاند و میتوانند بهعنوان یکی از جذابترین مؤلفههای گردشگری فرهنگی قشم عمل کنند . با وجود این ظرفیت بالا ، سهم صنایع دستی در زنجیره ارزش گردشگری قشم همچنان کمتر از حد انتظار است .
اقتصاد خلاق ؛ فرصتی برای عبور از محدودیتها
نتایج این بررسی نشان میدهد که اقتصاد خلاق نقش معناداری در تقویت فرصتهای صنایع دستی و توسعه کسبوکارهای خانگی گردشگری در قشم دارد . نوآوری در طراحی محصولات ، ارتقای کیفیت ، توجه به ارزشهای فرهنگی و اخلاق حرفهای و خلق تجربههای متفاوت برای گردشگران ، از جمله عواملی هستند که میتوانند صنایع دستی قشم را از تولید سنتی صرف به یک فعالیت اقتصادی رقابتپذیر تبدیل کنند .
افزایش تقاضا برای محصولات محلی ، ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به بازارهای محدود ، از مهمترین پیامدهای تقویت اقتصاد خلاق در این حوزه به شمار میرود. این موضوع نشان میدهد که صنایع دستی ، در صورت پیوند خوردن با رویکردهای خلاقانه، میتوانند به یکی از مزیتهای رقابتی منطقه آزاد قشم در عرصه گردشگری بدل شوند .
چالشهای ساختاری ؛ مانع توسعه پایدار
در کنار فرصتها ، صنایع دستی قشم با چالشهای جدی نیز مواجه است . محدودیت دسترسی به بازارهای بزرگ داخلی و بینالمللی ، نبود شبکههای توزیع و بازاریابی مؤثر ، کمبود آموزشهای تخصصی و مهارتافزایی بهروز و ضعف زیرساختهای آموزشی ، از جمله مهمترین موانعی هستند که فعالان این حوزه با آن روبهرو هستند .
بررسی اولویت این چالشها نشان میدهد که مسئله بازار و فروش ، بیش از هر عامل دیگری ، توسعه صنایع دستی را تحت تأثیر قرار داده است. بدون دسترسی پایدار به بازار ، حتی خلاقانهترین محصولات نیز امکان تداوم و رشد نخواهند داشت .
اقتصاد خلاق ؛ راهکاری برای کاهش چالشها
یافتههای پژوهش نشان میدهد که اقتصاد خلاق ، علاوه بر ایجاد فرصت ، میتواند به کاهش چالشهای موجود در صنایع دستی نیز کمک کند . تقویت رویکردهای خلاقانه و اخلاقمحور در تولید و عرضه محصولات ، موجب افزایش اعتماد مصرفکنندگان ، بهبود کیفیت و ارتقا جایگاه صنایع دستی قشم در بازارهای هدف میشود .
به بیان دیگر ، هرچه اقتصاد خلاق در این منطقه تقویت شود ، بخشی از مشکلات ساختاری صنایع دستی – از جمله ضعف رقابتپذیری و محدودیت بازار – قابل مدیریتتر خواهد شد .
نقش منطقه آزاد قشم در آینده صنایع دستی
با توجه به مأموریت مناطق آزاد در توسعه اقتصادی و توانمندسازی جوامع محلی ، منطقه آزاد قشم میتواند نقش کلیدی در تبدیل اقتصاد خلاق به موتور محرک صنایع دستی ایفا کند . سرمایهگذاری در زیرساختهای بازاریابی و فروش ، حمایت از برندسازی محصولات بومی ، ایجاد مراکز آموزش تخصصی صنایع دستی ، برگزاری نمایشگاههای داخلی و بینالمللی و حمایت هدفمند از کسبوکارهای خانگی زنان ، از جمله اقداماتی است که میتواند این مسیر را هموار کند .
جمعبندی
نتایج این بررسی نشان میدهد که اقتصاد خلاق ، حلقه مفقوده توسعه پایدار صنایع دستی و کسبوکارهای خانگی گردشگری در جزیره قشم است . در صورت سیاستگذاری هوشمندانه و حمایت هدفمند ، صنایع دستی میتوانند از یک فعالیت سنتی فراتر رفته و به یکی از پیشرانهای اصلی اشتغال ، هویتبخشی فرهنگی و رونق اقتصادی در منطقه آزاد قشم تبدیل شوند ؛ مسیری که هم به حفظ میراث فرهنگی کمک میکند و هم آیندهای پایدارتر برای جوامع محلی رقم میزند .
